Πυθαγόρας

[Η ΖΩΗ ΤΟΥ]

Ο Πυθαγόρας (585 - 500 π.Χ.) γεννήθηκε στη Σάμο, αλλά έζησε και έδρασε στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας. Το όνομα Πυθαγόρας του το έδωσαν οι γονείς του προς τιμήν της Πυθίας που προφήτευσε την γέννηση του. Ο Πυθαγόρας είναι ένας από τους μεγαλύτερους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους και ιδρυτής της Πυθαγόρειας σχολής. Η σχολή των Πυθαγορείων εμφανίζεται συγκροτημένη μέσα στις πόλεις της Μεγάλης Ελλάδος ως κίνημα πολιτικό και θρησκευτικό. Η φιλοσοφία μετακινείται από την περιοχή της Ιωνίας στην Κάτω Ιταλία, όπου ήκμαζαν οι ελληνικές πόλεις. Ο Κρότωνας, αριστοκρατική πόλη της Μεγάλης Ελλάδος, έγινε το ορμητήριο του "Θιάσου" του Πυθαγόρα που επεδίωκε την ηθική και πνευματική αναγέννηση όλων των λαϊκών στρωμάτων, ανδρών και γυναικών. (3)

[Η ΜΥΗΣΗ ΤΟΥ]

Ο Διογένης Λαέρτιος (Βίοι Φιλοσόφων, Βιβλίο Όγδοο) αναφέρει για τον Πυθαγόρα ότι : " Νεαρός ακόμη, παρακινημένος από τη φιλομάθειά του έφυγε από την πατρίδα του για να μυηθεί σε όλες τις Ελληνικές και βαρβαρικές τελετές. Πήγε και στην Αίγυπτο και τότε ο Πολυτάρκης τον σύστησε με επιστολή του στον Άμαση. Έμαθε τέλεια τα Αιγυπτιακά, όπως λέει ο Αντιφών στο "Περί των εν αρετή πρωτευσάντων" και επισκέφτηκε τους Χαλδαίους και τους Μάγους. Κατόπιν στην Κρήτη με τον Επιμενίδη κατέβηκε στο Ιδαίον άντρο, αλλά και στην Αίγυπτο είχε μπει στα άδυτα. Έτσι γνώρισε τα μυστικά για τους θεούς. Στη συνέχεια επέστρεψε στη Σάμο, επειδή όμως βρήκε την πατρίδα του τυραννοκρατούμενη από τον Πολυκράτη, αναχώρησε για τον Κρότωνα της Ιταλίας." (1)

Ο Ηρακλείδης από τον Πόντο, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, αναφέρει πως ο Πυθαγόρας έλεγε πως κάποτε υπήρξε Αιθαλίδης και ήταν γιος του Ερμή. Ο Ερμής του ζήτησε να διαλέξει ό,τι ήθελε, εκτός από την αθανασία. Ζήτησε λοιπόν, όσο ζει, να θυμάται όσα του έχουν συμβεί. Έτσι μπορούσε να επαναφέρει στη μνήμη του τα πάντα από τις προηγούμενες ζωές του. (1)

[ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΤΟΥ]

Ο Πυθαγόρας είχε πολλούς και πιστούς μαθητές. Κάθε φορά που έμπαιναν στο σπίτι του τους έλεγε να λένε τα εξής. Που έσφαλα; τι έκανα; τι έπρεπε να κάνω και δεν έκανα; Οι μαθητές του επί πέντε χρόνια παρέμεναν σιωπηλοί και άκουγαν μόνο τις ομιλίες του Πυθαγόρα χωρίς ποτέ να βλέπουν τον ίδιο. Μετά το τέλος αυτής της δοκιμασίας, οι μαθητές του, γίνονταν μέλη του σπιτιού του και είχαν δικαίωμα να τον βλέπουν. (1)

[Η ΓΕΩΜΕΤΡΙΑ]

Ο Πυθαγόρας είναι ο πρώτος που ονόμασε τον εαυτό του "φιλόσοφο" και ο πρώτος που ανακάλυψε τα μουσικά διαστήματα από μία χορδή. Ο Πρόκλος (Νεοπλατωνικός φιλόσοφος 410-485 π.Χ.) λέει πως πρώτος ο Πυθαγόρας ανύψωσε την γεωμετρία σε ελεύθερη επιστήμη, γιατί θεώρησε τις αρχές της από πάνω προς κάτω και όχι με βάση τα υλικά αντικείμενα. Ο Απολλώνιος ο λογιστικός αναφέρει ότι πρόσφερε εκατόμβη, όταν βρήκε ότι το τετράγωνο της υποτείνουσας ορθογωνίου τριγώνου ισούται με το τετράγωνο των δύο άλλων.

[Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ]

Ο Πυθαγόρας πέθανε, σύμφωνα με τον Διογένη Λαέρτιο, καθώς προσπαθούσε να διαφύγει από την καταδίωξη Κροτωνιατών που φοβήθηκαν την εγκαθίδρυση τυραννίας λόγο της μεγάλης δύναμης που είχε αποκτήσει αυτός και οι μαθητές του στην πόλη. Οι Κροτωνιάτες έσφαξαν αυτόν και τους τετρακόσιους μαθητές του αφού πρώτα έκαψαν το σπίτι του Μίλωνα στο οποίο λίγο πριν είχαν συγκεντρωθεί. Ο Δικαίαρχος αναφέρει πως ο Πυθαγόρας πέθανε στο ιερό των Μουσών στο Μεταπόντιο μένοντας σαράντα μέρες νηστικός.

[Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ]

Ο Πυθαγόρας δεν έγραψε κανένα έργο, έτσι το βάρος της διάσωσης της διδασκαλίας του έπεσε στους μαθητές του. Για τους πυθαγόρειους η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στους αριθμούς και στις μαθηματικές σχέσεις. Γνωστή είναι ακόμη η πυθαγόρεια διδασκαλία της "μιμήσεως" κατά την οποία τα αισθητά υπάρχουν κατ' απομίμηση ατελή του τέλειου νοητού κόσμου. Έτσι εισάγεται στην Ελληνική φιλοσοφία η αντίληψη των δύο κόσμων, νοητού και αισθητού που επηρέασε, στη συνέχεια, την θεωρία για τον κόσμο των Ιδεών του Πλάτωνα. Η αληθινή πηγή της σοφίας για τους Πυθαγόρειους είναι η τετρακτύς, δηλαδή οι τέσσερις πρώτοι φυσικοί αριθμοί που θεωρείται ότι συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις. Πραγματικά, από αυτούς τους τέσσερις αριθμούς, μπορεί κανείς να κατασκευάσει τις αρμονικές αναλογίες της τέταρτης, της πέμπτης και της ογδόης. Οι αναλογίες αυτές δημιουργούν την αρμονία (το άκουσμα για το ωραίο) που για τους Πυθαγόρειους είχε όχι απλώς γενική σημασία, αλλά κυριολεκτικά κοσμική. (2)

ΚΕΙΜΕΝΑ

Σέξτος, Προς Μαθηματικούς VII, 94-95 (2) …
Οι Πυθαγόρειοι συνηθίζουν άλλοτε να λένε "όλα μοιάζουν με αριθμό" και άλλοτε να παίρνουν έναν όρκο, τον πιο δραστικό από όλους : "όχι, μα εκείνον που μας έδωσε την τετρακτύ, που περιέχει την πηγή και τη ρίζα της αέναης φύσης". Λέγοντας "εκείνον που μας έδωσε" εννοούν τον Πυθαγόρα (γιατί τον θεοποιούσαν) και λέγοντας τετρακτύς εννοούν έναν αριθμό που, συνθεμένος από τους τέσσερις πρώτους αριθμούς, παράγει τον τελειότερο αριθμό, όπως για παράδειγμα το δέκα, γιατί ένα συν δύο συν τρία συν τέσσερα μας κάνει δέκα. Αυτό ο αριθμός είναι η πρώτη τετρακτύς και αποκαλείται "πηγή της αέναης φύσης" επειδή, όπως αυτοί πιστεύουν, ολόκληρος ο κόσμος είναι ρυθμισμένος σύμφωνα με την αρμονία. Η αρμονία είναι ένα σύστημα από τρεις συγχορδίες , την Τετάρτη, την Πέμπτη και την Oγδόη. Οι αναλογίες των τριών συγχορδιών βρίσκονται στους τέσσερις αριθμούς που μόλις αναφέραμε - στο ένα, το δύο, το τρία και το τέσσερα.

Πορφύριος, Πυθαγόρειος βίος.(2) …
ισχυρίζεται (ο Πυθαγόρας) πως η ανθρώπινη ψυχή είναι αθάνατη, έπειτα ότι μπαίνει σε σώματα άλλων ζωικών ειδών και ακόμα ότι κατά διάφορα χρονικά διαστήματα αυτά που έγιναν κάποτε ξανασυμβαίνουν και ότι τίποτα γενικά δεν είναι καινούριο και ότι όλα τα όντα που έχουν ζωή πρέπει να τα θεωρούμε συγγενικά μας.

Πορφύριος, Πυθαγόρειος βίος 42 (2).
Υπήρχε και ένα άλλο είδος συμβόλων, παραδείγματα των οποίων αποτελούν οι φράσεις "μην περνάς τα όρια της ζυγαριάς", δηλαδή μην είσαι πλεονέκτης, "μη σκαλίζεις τη φωτιά με το μαχαίρι", δηλαδή μην ερεθίζεις με αιχμηρές κουβέντες έναν άνθρωπο ήδη εξοργισμένο, "μη μαδάς το στεφάνι", δηλαδή μην παραβαίνεις του νόμους, που είναι τα στεφάνια των πόλεων. Πάλι : "μην τρως την καρδιά σου", δηλαδή μην αφήνεις τις στεναχώριες να σε τυραννούν, "μη στρογγυλοκάθεσαι πάνω στην καθημερινή μερίδα σταριού", δηλαδή μη μένεις άπρακτος, "όταν έχεις ξεκινήσει ένα ταξίδι, μη γυρίζεις πίσω", δηλαδή όταν πεθαίνεις μη γαντζώνεσαι από αυτή τη ζωή.

Ιάμβλιχος, Περί του πυθαγόριου βίου 82. (2)
Όλα τα ακούσματα διαιρούνται σε τρεις κατηγορίες: μερικά σημαίνουν τι είναι ένα πράγμα, άλλα ποίο είναι το άκρο άωτο ενός πράγματος και άλλα τι πρέπει και τι δεν πρέπει να κάνει κανείς.

Πορφύριος, Πυθαγόρειος βίος 41(2)
Ο Πυθαγόρας είπε ορισμένα πράγματα με μυστικό και συμβολικό τρόπο, τα περισσότερα από αυτά τα κατέγραψε ο Αριστοτέλης. Έλεγε λ.χ. ότι η θάλασσα είναι το δάκρυ του Κρόνου, ότι η Μεγάλη και η Μικρή Άρκτος είναι τα χέρια της Ρέας, η Πούλια η λύρα των Μουσών, οι πλανήτες τα σκυλιά της Περσεφόνης, επίσης έλεγε ότι ο ήχος που βγάζει ο χαλκός όταν κρούεται είναι η φωνή κάποιου θείου Όντος φυλακισμένη μέσα στον χαλκό.

Αριστοτέλης, αποσ. 191, Αιλιανός, Ποικίλη ιστορία ΙΙ, 26.(2)
… οι Κροτωνιάτες προσαγόρευαν τον Πυθαγόρα "Υπερβόρειο Απόλλωνα". Ο γιος του Νικόμαχου προσθέτει ότι κάποτε τον Πυθαγόρα τον είδαν πολλοί άνθρωποι, την ίδια μέρα και την ίδια ώρα, τόσο στο Μεταπόντιο όσο και στον Κρότωνα. Και στην Ολυμπία, κατά την διάρκεια των αγώνων, σηκώθηκε στο θέατρο και έδειξε στους θεατές ότι ένας μηρός του ήταν χρυσός. Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι, καθώς μια φορά διάβαινε τον ποταμό Κόσα, το ποτάμι τον χαιρέτησε και πολλοί άνθρωποι άκουσαν αυτόν τον χαιρετισμό…. Επίσης αναφέρει ότι ο Πυθαγόρας προείπε στους πυθαγόρειους την επερχόμενη πολιτική αναστάτωση. Γι' αυτό έφυγε για το Μεταπόντιο, χωρίς να τον αντιληφθεί κανένας.

Πορφύριος, Πυθαγόρειος βίος 30 (2)
Ο Εμπεδοκλής μαρτυρεί για τον Πυθαγόρα και λέει: "Και υπήρχε ανάμεσά τους ένας άνθρωπος με άπειρες γνώσεις, αυθεντία ιδιαίτερα στα κάθε λογής σοφά έργα, που είχε αποκτήσει απροσμέτρητο πνευματικό πλούτο, γιατί όποτε επιστράτευε το πνεύμα του σε όλο του το μεγαλείο, έβλεπε εύκολα το καθετί που υπάρχει σε δέκα ή ακόμη και είκοσι γενιές"

ΑΡΘΡΑ

Οι πανάρχαιοι Έλληνες και η σύγχρονη Αστροφυσική
Ελευθέριος Αθην. Κατσαβουνίδης (4)

Η "Αρμονία των σφαιρών" του Πυθαγόρα, που αναφέρεται σε εκπληκτικής αρμονίας ήχο που παράγεται από την κίνηση των πλανητών και των άστρων. Το "Επταδιάστατο Σύμπαν". Οι Πυθαγόρειοι δέχονταν ότι επτά Δυνάμεις - Δαίμονες φρουρούν τη συνοχή του Σύμπαντος και διατηρούν την αιώνια μονιμότητά του. Για τον λόγο αυτόν η επτάδα ονομαζόταν "Φυλακίτις", όντας προστατευτικής φύσης. Οι σύγχρονοι αστροφυσικοί δεν μπορούν να εξηγήσουν την πρόσφατη ανακάλυψη ότι το 90% του αστρικού κόσμου είναι αόρατο.

Ο "Μέγας Ενιαυτός" των Ηρακλείτου και Πυθαγόρα της "Κοσμικής Ημέρας" (18.000 περίπου ηλιακά έτη), όπου έχουμε "σύνοδο πλανητών" στο ίδιο ζωδιακό σημείο που κατείχαν κατά την συντέλεση της δημιουργίας και επέρχεται δια πυρός (εκπύρωση) ή δι' ύδατος (κατακλυσμός) καταστροφή μέρους του ζωδιακού πληθυσμού και μετά ακολουθεί η αναγέννηση (Μετακόσμιση).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

(1) Διογένης Λαέρτιος, Βίοι Φιλοσόφων Άπαντα,
Βιβλίο Όγδοο (σελ 13 - 553)
Μετάφραση : Μεταφραστική Ομάδα Κάκτου Εκδόσεις Κάκτος (Αθήνα 1994)

(2) G.S. KIRK - J.E. RAVEN - M. SCHOFIELD,
Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι, Πυθαγόρας (σελ 221 - 245)
Μετάφραση: Δημοσθένης Κούρτοβικ
Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης (Αθήνα 1990)

(3) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,
Τόμος Β Η Σχολή των Πυθαγορείων (σελ 426,427)
Εκδόσεις "Εκδοτική Αθηνών" 1971

(4) Οι πανάρχαιοι Έλληνες και η σύγχρονη Αστροφυσική
Ελευθέριος Αθην. Κατσαβουνίδης Αγρονόμος-Τοπογράφος Μηχανικός, Εργολήπτης Δημοσίων Έργων
"Ενημερωτικό Δελτίο". Τ.Ε.Ε, Τεύχος 1936, 7 Ιαν 1997, σελ 84,85

---

Επιμέλεια Κειμένων
Γιάννης Σταματέλλος
 

Copyright © 1997